بررسی تنوع فیتوشیمیایی اسانس بومادران هزاربرگ (Achillea millefolium L.) رویشگاه‌های مختلف ایران

بومادران هزاربرگ با نام علمی Achillea millefolium L. از خانواده کاسنی و یکی از گیاهان دارویی مهم در دنیا و کشور ما بوده که دارای مقادیر قابل‌توجهی متابولیت‌های ثانویه و به‌ویژه روغن‌های اسانسی می‌باشد. از مواد مؤثره این گیاه استفاده فراوانی هم در طب و هم در صنایع دارویی، آرایشی و بهداشتی می‌شود. در این پژوهش، ترکیب‌های شیمیایی و مقدار اسانس 15 جمعیت رویشگاهی بومادران هزاربرگ ایران مورد بررسی قرار گرفت. در خرداد و تیرماه 1388 پیکر رویشی نمونه‌ها در مرحله گلدهی کامل از رویشگاه‌های مختلف جمع‌آوری گردید. نمونه‌ها پس از جمع‌آوری و خشک شدن، به روش تقطیر با آب، اسانس‌گیری شد و پس از تعیین درصد اسانس هر جمعیت بر حسب درصد وزنی نمونه خشک، برای شناسایی ترکیب‌های تشکیل‌دهنده و مقدار اسانس هر ترکیب از دستگاه‌های کروماتوگرافی گازی (GC) و کروماتوگرافی گازی متصل به طیف‌سنج جرمی (GC/MS) استفاده شد. براساس نتایج حاصل مقدار اسانس نمونه‌ها از 72/0-32/0 درصد وزنی نمونه خشک متغیر بود. رنگ اسانس‌ها از زرد روشن تا آبی تیره متغیر بود و ارتباط نزدیکی با نوع ترکیب‌های تشکیل‌دهنده هر نمونه داشت. اسانس بومادران هزاربرگ ایران دارای تنوع بسیار بالایی از نظر نوع ترکیب‌های تشکیل‌دهنده بود. با توجه به ترکیب‌های اصلی هر اسانس می‌توان به حضور هفت تیپ شیمیایی مختلف در نمونه‌های مورد بررسی پی برد. تیپ‌های شیمیایی زیر در بررسی اسانس نمونه‌ها تشخیص داده شدند: 1) 8،1-سینئول، 2) پارا-سیمن، 3) کوبنول، 4) کامازولن، 5) کریزانتنون + کامفور، 6) لاواندولیل استات + کامفور و 7) کامفر + لیمونن.